Als u dit leest, bent u zich aan het voorbereiden of bijkomen van de digitale kerstborrel. Of mentaal op weg naar de kerstdis. Het is vanavond kerstavond: het moment van vreugde, licht en goed nieuws. Dat goede nieuws is in deze donkere, droeve dagen misschien wat minder makkelijk te vinden, maar het is er wel degelijk. Ook op juridisch gebied.
Zo’n lichtpuntje was voor mij bijvoorbeeld het VoetbalTV-arrest van de rechtbank Midden-Nederland van 23 november. Heerlijk om te lezen hoe in zo weinig woorden, zo helder en zo krachtig, een door de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) opgelegde boete van bijna zes ton aan een inmiddels al ter ziele gegaan initiatief van de KNVB en Talpa Network van tafel werd geveegd. De Jurist schreef er eerder over.
VoetbalTV verzamelde op haar hoogtepunt, begin dit jaar, van 153 amateurclubs de wedstrijdbeelden en maakte die online beschikbaar, zo’n 2500 tot 3000 ‘potjes’ per maand. Heerlijk natuurlijk voor opa en oma die hun voetballende kleinzoon of kleindochter wilden zien spelen, maar ook een uitkomst voor het legioen aan zelfbenoemde voetbalanalisten en bondscoaches-in spe. Je eigen, op maat gesneden Studiosport, wie wil dat nou niet?
Nou, de AP dus, want die zag daar een onrechtmatige verwerking van persoonsgegevens in. Het vermanende vingertje ging omhoog: de beeltenissen van de spelers, en het publiek langs de lijn, zijn namelijk persoonsgegevens en de betrokkenen zijn niet om toestemming gevraagd.
Dat VoetbalTV haar zogenoemde ‘gerechtvaardigd belang’ aanvoerde als grondslag op basis waarvan ze weldegelijk de persoonsgegevens mocht verwerken, wuifde de AP weg met de mededeling dat het hier een puur commercieel doel betrof. Daarmee kan per definitie geen sprake zijn van een gerechtvaardigd belang, stelde privacy-waakhond, want dat moet in een wet staan gebeiteld.
Zoals gezegd, de rechters maakten er gehakt van. De AP had het helemaal verkeerd begrepen. Of zoals de rechtbank het plechtig formuleerde: de lezing van de handhavers had de rechtbank in de jurisprudentie ‘niet als zodanig teruggevonden’. Oeps, best pijnlijk voor de privacy-boa’s. De AP ‘had het begrip “gerechtvaardigd’ belang niet op een open en flexibele manier uitgelegd, zoals wel zou moeten’, stelde rechtbank. Een commercieel belang is niet onverenigbaar met een gerechtvaardigd belang; dat kan best samen gaan, zolang het belang maar niet in strijd is met de wet.
Waarlijk een heel mooi vonnis. Niet alleen voor de privacy-Schriftgeleerden van deze wereld, die er ongetwijfeld nog dagen over zullen congresseren en vele boeken over zullen volschrijven, en terecht, want er valt nog heel wat meer over te vertellen.
Maar ook voor al diegenen die zuchten onder de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Dat zijn er velen, merk ik in mijn dagelijkse praktijk. Menig accountmanager heeft er slapeloze nachten van. Zeg ‘AVG’ en de gemiddelde verkoper begint te hyperventileren. Of kijk naar al die marketeers met rode vlekken in de nek. Niets kan meer, mag meer, zo lijkt het, als het P-woord (‘persoonsgegeven’) eenmaal is gevallen. Seinen gaan op rood, de luiken gaan dicht, de mondkapjes op. De AVG als een Covid-virus.
De bescherming van de consument en zijn data is doorgeslagen. Begrijp mij niet verkeerd, het ongegeneerd en ongecontroleerd vergaren van persoonsgegevens, en soms zelfs ook nog bijzondere persoonsgegevens, zoals de big tech-bedrijven en andere louche data-cowboys tot voor enkele jaren deden, is natuurlijk levensgevaarlijk. Het is goed dat de Wet bescherming persoonsgegevens en naderhand de Algemene Verordening Gegevensbescherming een einde hebben gemaakt, of in ieder geval hebben willen maken, aan die schaamteloze praktijken. Ook goed dat een AP, ondanks al haar beperkingen van geld en menskracht, de moreel minder sterken op het rechte pad probeert te houden.
Maar je kan ook overdrijven. Het is goed dat met de AVG het data-bewustzijn bij de gemiddelde burger aanzienlijk is toegenomen, zoals het FD en de Jurist bij een evaluatie in mei schreven. De keerzijde is echter dat uit het oog wordt verloren dat het gebruik van data ook heel nuttig kan zijn. Dat bedrijven en instellingen die gegevens vaak ook gewoon nodig hebben om zaken te doen.
Niet achter elk boom staat een Russische data-dief. Niet elk persoonsgegeven hoeft beveiligd te worden als ware het een staatsgeheim of pincode. Laten we het praktisch houden. Wat minder spastisch omgaan met persoonsgegevens zou het leven van velen iets relaxter maken. Streng zijn is mooi en heftige privacy-inbreuken moeten bestreden worden, maar redelijkheid is ook veel waard.
Ook daarom is het VoetbalTV-arrest zo’n mooi vonnis: het brengt iedereen, en hopelijk ook de data-politie, weer een beetje terug op aarde. Laat dat een mooie kerstboodschap zijn.
Jan van Vegchel is advocaat en mediajurist bij ABC Legal in Amsterdam
Om te kunnen reageren moet u ingelogd zijn.
